Του Γιάννη Κουτσοκώστα 
ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Οι δραστηριότητες των μοναχών και των κατοίκων του Μοναστηριού δεν εξαντλούνταν μόνο στη γεωργία και κτηνοτροφία, επεκτείνονταν και σε άλλους τομείς. Παρατίθενται περιληπτικά κατωτέρω τέτοιοι τομείς δραστηριοτήτων
Α.- ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Τα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα δεν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν αυτούσια από τον άνθρωπο. Π.χ. το καλαμπόκι ή τα μαλλιά των προβάτων έπρεπε να υποστούν πρώτα κάποια επεξεργασία, κάποια μεταποίηση. Με την πρακτική τους ευφυΐα ανέπτυξαν για την εποχή τους οι μοναχοί αλλά και οι κάτοικοι των πλησιεστέρων περιοχών αξιόλογες μεταποιητικές δραστηριότητες. Με τη σημερινή ορολογία θα λέγαμε ότι επινόησαν μεταποιητικές μονάδες. Σαν τέτοιες μπορούν να θεωρηθούν οι υδρόμυλοι, τα υδροτριβεία, τα λανάρια-λαναριστήρια, οι αργαλειοί, τυροκομεία, ραφτάδικα, τσαρουχάδικα κ.α. Με τις δραστηριότητες αυτές η οικονομία (γεωργικός και κτηνοτροφικός παράγων) όταν προοδεύει από την πρωτογενή μορφή, φτάνει στο δεύτερο στάδιο τη δευτερογενή μορφή (μεταποιητικό στάδιο) με δυνατότητα εξέλιξής της και στην τριτογενή μορφή (εμπόριο)
Β.-ΥΔΡΟΜΥΛΟΙ
Οι χειροκίνητοι μύλοι ήσαν κουραστικοί και δεν απέδιδαν σε αλεύρι την αναμενόμενη ποσότητα. Γι' αυτό έκαναν τους υδρόμυλους. Με αυτούς μετέτρεπαν τη δυναμική ενέργεια του νερού σε κινητική με αποτέλεσμα να παίρνουν μεγάλες ποσότητες ψιλού αλεύρου χωρίς να καταβάλλουν μυϊκές δυνάμεις. Ο πλησιέστερος του Μοναστηριού υδρόμυλος ήταν στη θέση Λουγκά* του Στουμήτσου και του Μπουρομητράκη στη συμβολή του χαντακιού της Βριζούλας με το Καβρόρεμα. Άλλοι υδρόμυλοι ήταν ο Πιτσιώτικος στο Γιαλαδόσταλο, στη συμβολή του Πιτσιώτικου χαντακιού με το Καβρόρεμα, ο Τσιακουκέϊκος στο χαντάκι της Κρυαβρύσης και ο Ραφταίϊκος στη συμβολή του Ρουστιανίτη με το Καβρόρεμα.
*.Λουγκά. Σλάβικη λέξη που σημαίνει παραποτάμια καλλιεργήσιμη περιοχή
Γ.-ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ
Τα ευεργετικά αυτά έντομα για τη φύση και τον άνθρωπο, οι μέλισσες, αποτέλεσαν στόχο εκμετάλλευσης από τους μοναχούς του Μοναστηριού. Αφού εντόπισαν τα σμήνη των μελισσών σε κουφάλες δένδρων με επιδέξιο τρόπο τα τοποθέτησαν σε κρηνιά (κυψέλες μελισσών) και τα εγκατέστησαν σε ειδική τοποθεσία που φέρει σήμερα το όνομα Μελισσομάντρια
Η μελισσοκομία απέδιδε στους μοναχούς το μέλι και το κερί που ήταν απαραίτητα όχι μόνο για τις λατρευτικές ανάγκες του Μοναστηριού αλλά και στην καθημερινή ζωή (εδέσματα, αλοιφές κ.α). Εάν λάβουμε υπ' όψιν την έλλειψη λαδιού ή πετρελαίου την εποχή εκείνη, το κερί ήταν αναμφίβολα μέσον φωτισμού κατά τις νυχτερινές ώρες.
Δ.-ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΟΤΡΟΦΙΑ
Οι περιοχές του Μοναστηριού της Ντελής, του Πίντζι και των Αφεντικών (Κανάλια) ήσαν κατάφυτες από μουριές. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει και την σκοπιμότητα αυτής της δεντροφύτευσης. Φυσικά τα πράσινα και μεγαλόφυλλα της μουριάς αποτελούσαν ξεχωριστή τροφή για τα κατοικίδια ζώα (μανάρια, γίδες ,πρόβατα) και για τους μεταξοσκώληκες. Η εκτροφή μεταξοσκωλήκων σ' όλες τις μεταμορφώσεις των ήταν χρονοβόρα και ειδικά 'όταν βρίσκονταν στη φάση της νύμφης (κάμπιας). Χρειάζονταν μεγάλες ποσότητες φύλλων μουριάς. Όσοι εξέτρεφαν μεταξοσκώληκες φρόντιζαν να εξασφαλίσουν και τις ανάλογες ποσότητες φύλλων μουριάς. Από το κουκούλι (τελευταία φάση μεταμόρφωσης του μεταξοσκώληκα) έπαιρναν το μετάξι το οποίο χρησιμοποιούσαν για μεταξωτά υφάσματα.
Η μεταξοσκωληκοτροφία ή σηροτροφία ήταν προσοδοφόρα επιχείρηση τόσο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας όσο και μετά την απελευθέρωση. Δεν είναι βέβαιο κατά πόσον οι Μοναχοί ασχολήθηκαν μ' αυτή την δραστηριότητα. Σίγουρο είναι ότι ήθελαν το μετάξι για να κάνουν καλύμματα για την Άγια Τράπεζα και για τα Ιερά Σκεύη. Μετά την απελευθέρωση, για πολλά χρόνια, οι κάτοικοι των ανωτέρω περιοχών είχαν τη μεταξοσκωληκοτροφία ως οικογενειακή βιοτεχνική επιχείρηση.
