ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΡΟΥΣΤΙΑΝΗΣ
Παρ’ όλες τις καταστροφές που υπέστη το μοναστήρι της Ρούστιανης στην υλικοτεχνική του υποδομή κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας, οι δραστηριότητες στον αγροκτηνοτροφικό τομέα συνεχίζονταν αδιάλειπτα και η ζωή επανερχόταν κανονικά.
Οι μοναχοί και το υπηρετικό προσωπικό ανακαίνιζαν το ναό , τα κελιά τους (ταράτσες) και τις ξύλινες αποθήκες. Εξ’ άλλου στο χώρο του μοναστηριού οι υπάρχουσες συνθήκες διαβίωσης δεν επέτρεψαν ν’ αναγερθούν μεγαλόπρεπα κτήρια.
Η παρακμή όμως του μοναστηριού αρχίζει αμέσως μετά την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα του 1821. Οι περισσότεροι των μοναχών και του υπηρετικού προσωπικού στρατολογήθηκαν εκούσια ή ακούσια και οι εναπομείναντες στο μοναστήρι δε μπορούσαν ν’ ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του αγροκτηνοτροφικού τομέα, με αποτέλεσμα ο ζωικός και φυτικός πλούτος του μοναστηριού να μειωθεί σημαντικά. Παρ’ όλα αυτά οι ελάχιστοι μοναχοί κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες για να συνεχιστούν οι δραστηριότητες του μοναστηριού και να ανακαινισθεί ο κατεστραμμένος από εμπρησμό ναός. Στα χρόνια μετά την επανάσταση οι μοναχοί του μοναστηριού Ιωαννίκιος και Δαυίδ αναζητούν στην ευρύτερη περιοχή πιστωτές για να ολοκληρώσουν τις επισκευαστικές εργασίες και βρίσκουν δύο, τον Νικόλαο Γιαννακόπουλο κάτοικο Γαρδικίου και τον Οθωμανό Μάλιο ή Μάλκο Βουστινά με τους οποίους συνομολογούν τη σύναψη δανείου.
Συγκεκριμένα την 1η Ιουνίου 1827 οι πατέρες της Ρούστιανης Ιωαννίκιος και Δαυίδ δίνουν γραπτή ομολογία στο Νικολάκη Γιαννακόπουλο για δάνειο 450 γροσίων που χορήγησε στους ανωτέρω πατέρες για τις ανάγκες του μοναστηριού.
Μετά από 1 χρόνο , στις 26 Αυγούστου 1828, οι πατέρες της Ρούστιανης υπογράφουν χρεωστική ομολογία ύψους 650 γροσίων προς τον Οθωμανό Μάλκο Βουστινά με τόκο 20% ετησίως. Όπως φαίνεται από την επίσημη αλληλογραφία (1431 1668/25-5-1837 έγγραφο του Διοικητή της επαρχίας Φθιώτιδος) προς την επί των Εκκλησιαστικών Β. Γραμματεία της Επικρατείας με τα χρήματα που δανείστηκαν οι πατέρες του μοναστηριού «ευκόλυναν κατά μέγα μέρος τας μοναστηριακάς υποθέσεις των , ούσας νεκρωμένας εξ αιτίας των περιστάσεων».
Πράγματι μετά τη σύναψη των ομολογιακών δανείων και το σταμάτημα των πολεμικών επιχειρήσεων οι μοναχοί προέβησαν στην ανέγερση του ιερού ναού, στην κατασκευή νέων κελιών και αποθηκών, στη συντήρηση του δικτύου ύδρευσης και στην αναθέρμανση των οικονομικών δραστηριοτήτων.
Εν τω μεταξύ ακολουθούν σημαντικά ιστορικά γεγονότα.
Στις 22 Ιανουαρίου (3 Φεβρουαρίου 1830) στη διάσκεψη του Λονδίνου οι πληρεξούσιοι της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας υπογράφουν το πρωτόκολλο διακήρυξης της πολιτικής ανεξαρτησίας της Ελλάδας του οποίου το άρθρο 1 ορίζει!
« Η Ελλάς θέλει σχηματίσει εν κράτος ανεξάρτητον και θέλει χαίρει όλα τα δίκαια, πολιτικά, διοικητικά και εμπορικά τα προσπεφυκότα εις παντελή ανεξαρτησίαν».
Με το πρωτόκολλο του Λονδίνου 18/30 Αυγούστου 1832 το οποίο έγινε αποδεκτό από την Οθωμανική Πύλη στις 14/26 Δεκεμβρίου 1832 ορίζεται στα βόρεια σύνορα του νεοσύστατου νεοελληνικού κράτους η οριογραμμή Αμβρακικού κόλπου-Τυμφρηστού-Όρθρης-Παγασητικού κόλπου. Μετά από αυτά τα γεγονότα το μοναστήρι της Ρούστιανης βρίσκεται στο ελεύθερο ανεξάρτητο νεοελληνικό κράτος με εξαιρετικές προοπτικές για ανάπτυξη. Όμως ο ρυθμός ανακαίνισης του μοναστηριού είναι βραδύς, οι οικονομικές δραστηριότητες περιορισμένες. Ενώ η ελπίδα για τη συνέχιση και ολοκλήρωση των επισκευαστικών εργασιών στο χώρο του μοναστηριού ήταν βέβαιη, ήρθε η χαριστική βολή με το νόμο του Όθωνα που δημοσιεύτηκε στις 25/9/1833. Σύμφωνα με το νόμο αυτό τα μοναστήρια τα οποία δεν είχαν τον προβλεπόμενο αριθμό μοναχών (τουλάχιστον 6) έπαυαν να υπάρχουν.
Σ’ όλο τον Ελλαδικό χώρο σύμφωνα με το νόμο αυτό διαλύθηκαν 412 μοναστήρια, διατηρήθηκαν δε μόνο 85. Στην επαρχία Φθιώτιδας διαλύθηκαν όλα τα μοναστήρια γιατί δεν είχαν τον απαιτούμενο αριθμό μοναχών. Για ιστορικούς και εθνικούς λόγους έπειτα από αιτήματα των κατοίκων της Υπάτης και της Λαμίας επετράπη η διατήρηση του μοναστηριού του Αγάθωνα και της Αντίνισσας.
Έτσι και το μοναστήρι της Ρούστιανης που έσφυζε άλλοτε από δύναμη και ζωή έμεινε με τον ηγούμενο Ιωαννίκιο και τους μοναχούς Δαυίδ και Γερμανό, τραγικές φιγούρες μέσα από τα χαλάσματα και αποκαΐδια που άφησαν οι ορδές των Οθωμανών, προσπαθώντας να επισκευάσουν το ναό και τα κελιά τους. Οι υπηρεσίες που πρόσφερε το μοναστήρι της Ρούστιανης και γενικά όλα τα μοναστήρια λησμονήθηκαν γρήγορα.
Αλήθεια, πόσο συμπαραστάθηκαν και βοήθησαν υλικά και ηθικά τον ιερό αγώνα για την απελευθέρωση του έθνους μας και αντί ευχαριστιών εισέπραξαν την αγνωμοσύνη και τη διάλυση!
Η παρουσία και η λειτουργία του μοναστηριού της Ρούστιανης ήταν σχεδόν ισόχρονη με τη δουλεία των κατοίκων της περιοχής. Ήταν το στήριγμα των Ελλήνων Χριστιανών στα δύσκολα χρόνια της Τούρκικης σκλαβιάς. Ήταν δώρο Θεού!
