Του Γιάννη Κουτσοκώστα  Κουτσοκώστας Γιάννης resize

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ

Οι ανάγκες τόσο των μοναχών όσο και των κατοίκων γύρω από το Μοναστήρι για εργαλεία, μαγειρικά σκεύη, κεραμικά είδη, όπλα κ.α. ήσαν αδήριτες. Με την υπομονή τους, επιμονή τους και την πρακτική τους ευφυΐα οι κάτοικοι δραστηριοποιήθηκαν σε πολλούς τομείς προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Με τα σημερινά δεδομένα θα λέγαμε ότι η πρωτοβουλία των κατοίκων ήρθε να συμπληρώσει το κενό που άφησαν οι μοναχοί, καθ' όσον ήταν αδύνατο να ανταποκριθούν στις πολλαπλές δραστηριότητες του Μοναστηριού. Έτσι αναπτύσσονται και εξελίσσονται η κεραμοποιία ,η ασβεστοποιϊα και τα σιδηρουργεία (καμίνια).

Α.-ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΪΑ

Οι ανάγκες των κατοίκων για κεραμίδια, σωλήνες και οικιακά σκεύη ήσαν προφανείς. Αρχικά οι πρώτες κατοικίες που κτίστηκαν στις περιοχές Ρουμιάτικα, Ντελή, Πίντζι καθώς και τα πρώτα κελιά των μοναχών ήταν ταράτσες, λόγω έλλειψης κεραμιδιών. Όταν εγκαταστάθηκαν μόνιμα οι κάτοικοι στις ανωτέρω περιοχές αναζήτησαν την καταλληλότερη λύση για τη στέγη των κτισμάτων, τα κεραμίδια. Επέλεξαν την περιοχή της Βαμβακιάς για να κάνουν κεραμοποιεία καθ' όσον το έδαφος ήταν κατάλληλο, διέθετε χώμα σε μεγάλες ποσότητες και το υπερκείμενο δάσος από βελανιδιές αποτελούσε τον κύριο προμηθευτή σε καύσιμη ύλη για το ψήσιμο των κεραμικών κατασκευών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στη θέση Κεραμίδι, όχι πολύ μακριά από τη Βαμβακιά, υπήρχαν κεραμοποιεία. Η παραγωγή κεραμιδιών γινόταν με αργούς ρυθμούς και δεν ήταν δυνατόν να καλύψουν τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής. Εξ' άλλου πολλοί απ' αυτούς δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να κάνουν τέτοιες παραγγελίες.

Γρήγορα όμως η παραγωγή επεκτάθηκε εκτός από τα κεραμίδια και σε άλλα είδη κεραμικής. Έκαναν κιούγκια ή κιούπια (σωλήνες κεραμικούς), οικιακά σκεύη (κούπες, φλιτζάνια, ποτήρια, πιάτα, σουπιέρες κ.α.). Από τα κεραμοποιεία του Κεραμιδιού και της Βαμβακιάς εξασφάλισαν το Μοναστήρι της Ρούστιανης και οι κάτοικοι της περιοχής όλα τα κεραμικά είδη. Τα ανωτέρω κεραμοποιεία λειτουργούσαν για τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής τόσο στην περίοδο της Τουρκοκρατίας όσο και μετά την απελευθέρωση, καθ' όσον ήταν μια προσοδοφόρα επιχείρηση.

Β.-ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΪΑ - ΑΣΒΕΣΤΟΛΑΚΚΟΙ

Ο ασβέστης είναι σπουδαίο οικοδομικό υλικό. Χρησιμοποιείται ως συνδετική ύλη στα διάφορα κονιάματα, στα πυρίμαχα τούβλα κ.α. Ευρεία χρήση έχει στη χημική βιομηχανία. Ως γαλάκτωμα χρησιμοποιείται για ασβέστωμα (άσπρισμα) τοίχων, για την Παρασκευή υδροχρωμάτων και για την καθαριότητα και απολύμανση κοινοχρήστων χώρων. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η χρήση του ασβέστη ήταν περιορισμένη στην περιοχή του Μοναστηριού καθ' όσον η παραγωγή και η μεταφορά του παρουσίαζαν αντικειμενικές δυσκολίες. Δεν υπήρχα πετρώματα ασβεστόλιθων. Οι ασβεστόλιθοι είναι ιζηματογενή πετρώματα. Τα ελάχιστα πετρώματα ασβεστόλιθων αποθάρρυναν την εκμετάλλευση τους για το μεγάλο κόπο και κόστος. Πετρώματα ασβεστόλιθων υπήρχαν στη θέση Ασπρολίθι των Πουγκακίων όπου έγινε συστηματική εκμετάλλευση. Έκαναν ασβεστόλακους (καμίνια) όπου τοποθετούσαν μέσα τους ασβεστόλιθους και αφού τους θέρμαιναν σε υψηλή θερμοκρασία, έπαιρναν τον ασβέστη.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στην περιοχή του Μοναστηριού δε χρησιμοποιήθηκε ο ασβέστης ως οικοδομικό υλικό για την ανέγερση του ναού και των άλλων κτισμάτων καθ’ όσον δε βρέθηκαν ασβεστοκονιάματα. Ίσως δε να χρησιμοποιήθηκε ως γαλάκτωμα για άσπρισμα ορισμένων χώρων


Γ.- ΣΙΔΗΡΟΥΡΓΕΙΑ - ΚΑΜΙΝΙΑ

Οι ανάγκες των κατοίκων της περιοχής για εργαλεία, οικιακά σκεύη και οπλισμό ήταν πιεστικές. Γι' αυτό οι κάτοικοι επιδόθηκαν με επιδεξιότητα και αποτελεσματικότητα στην ικανοποίηση των αναγκών αυτών. Πρώτα­ πρώτα επέλεξαν τις κατάλληλες τοποθεσίες για να εγκαταστήσουν και να λειτουργήσουν τα σιδηρουργεία (καμίνια) και χυτήρια σιδήρου,μολύβδου και χαλκού. Ως τέτοιες περιοχές επέλεξαν το Κοντορούπακο και το Νε(ο)χώρι Πουγκακίων. Μαρτυρίες συγχωριανών μας αναφέρουν ότι στο Νεοχώρι ήσαν πάνω από 60 καμίνια. Ίσως ο αριθμός αυτός των καμινιών να φαίνεται υπερβολικός, όμως αν λάβουμε υπ' όψιν τις πολλές ανάγκες των κατοίκων και το ρυθμό κατασκευής ή επισκευής εργαλείων και άλλων ειδών δικαιολογείται η ύπαρξη πολλών σιδηρουργείων. Τις ανωτέρω περιοχές επέλεξαν για δυο σοβαρούς λόγους:

Πρώτες ύλες που χρησιμοποιούσαν ήσαν κυρίως ο σίδηρος και ο χαλκός. Η περιοχή μας δεν έχει κοιτάσματα μεταλλευμάτων. Μας είναι άγνωστο από πού και πως τα μετέφεραν. Τα κυριότερα εργαλεία που κατασκεύαζαν ή επισκεύαζαν ήσαν: · Γεωργικά: αξίνες (σκεπαρνιές), σκαλιστήρια, τσάπες, υνιά, Κ.α. · Κοπτικά: μαχαίρια, χατζάρια, σπαθιά, τσεκούρια, ψαλίδια, πριόνια, δρεπάνια, κ.α. · Ξυλουργικά: σκαρπέλα, σκεπάρνια, πλάνες, σφυριά, τρυπάνια,        κ.α.    · Οικιακά σκεύη: Τεντζερέδες, κακκάβια, καζάνια, κούπες,       τσουκάλια, κ.α. Αν λάβουμε υπ' όψιν τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής για εξοπλισμό, γιατί δεν μπορούσαν να προμηθευτούν όπλα από άλλη πηγή, προκειμένου να αντισταθούν στις καταδιώξεις των Τούρκων και το γεγονός ότι στο Μαυρίλο υπήρχαν μπαρουτόμυλοι από τους οποίους εξασφάλιζαν αρκετές ποσότητες μπαρουτιού καταλαβαίνουμε ότι οι πιέσεις προς τα σιδηρουργεία για όπλα ήταν μεγάλες. Τα σιδηρουργεία ανταποκρίθηκαν σ' αυτές τις απαιτήσεις. Οι επιδέξιοι σιδεράδες κατασκεύαζαν με επιτυχία τα μέρη του όπλου: κοντάκι, λαμνί (κάνη) και πυροδοτικό μηχανισμό, τα λογής-λογής σπαθιά και τα βόλια.

Στις περιοχές που λειτούργησαν τα σιδηρουργεία βρέθηκαν χημικές ενώσεις σιδηρομεταλλευμάτων. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας τα σιδηρουργεία λειτουργούσαν ασταμάτητα και εξακολούθησαν να λειτουργούν για πολλά χρόνια μετά την απελευθέρωση. Τα κεραμοποιεία, τα ασβεστοποιεία και τα σιδηρουργεία ήταν μορφές βιοτεχνικών δραστηριοτήτων των Ελλήνων στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι οποίες ξεκάθαρα δείχνουν τον αγώνα των ραγιάδων όχι μόνο για επιβίωση αλλά και για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης κάτω από αντίξοες συνθήκες.